Tuna Nehri Kıyısındaki Ayakkabıların Trajik Hikayesi

Tuna Nehri kıyısında, Macaristan Parlamento Binası’nın hemen önünde nehre doğru yönelen 60 çift demir ayakkabı bulunuyor. Bu ayakkabılar aslında Macaristan’ın başkenti Budapeşte’de bulunan bir holokost anıtıdır. Bu anıtın arkasında, İkinci Dünya Savaşı sırasında dönemin Macaristan hükümetinin başında yer alan Ferenc Szálasi liderliğindeki bir Nazi partisi olan Demir Haç Partisi’nin zulümleri sonucu hayatını kaybeden yüzlerce kişinin trajik bir hikayesi yatıyor.

II. Dünya Savaşı son yıllarına girerken, ulusal sosyalist Demir Haç Partisi Macaristan’da kontrolü ele geçirdi. Ferenc Szálasi liderliğindeki parti, Almanya’nın Nazi Partisi ile Antisemitizm dahil bir takım inançları paylaştı. 15 Ekim 1944’ten 28 Mart 1945’e kadar Demir Haç Partisi ülkeyi, Nazilerle işbirliği içinde binlerce sivilin (çoğunlukla Yahudi) sınır dışı edilmesine, toplama kamplarına gönderilmesine veya öldürümesine karar verdi. Demir Haç Partisi’nin silahlı milisleri Budapeşte sokaklarında son derece yıkıcı ve insanlık dışı eylemlerde bulundular. Partinin beş aylık devlet yönetiminde kaldığı süre boyunca 10.000’den fazla kişinin sokaklarda öldürüldüğü, 80.000’den fazla kişinin de toplama kamplarına gönderildiği düşünülüyor.

Ferenc SzálasiBu süre zarfında Budapeşte’deki Yahudiler sık sık kendilerini alıp sonsuzluğa götürecek olan Tuna nehrinin kıyısında dizilir ve vurularak suya atılırlardı. Yahudiler ve tutsaklar vurulup, suya atılmadan önce zorla ayakkabıları çıkarılırd.ı Çünkü bunlar savaş sırasında değerli bir ganimetti. Milisler daha sonra onları satarlar ya da kendileri kullanırlardı.

Demir Haç Partisi’nin yönetimi sırasında hayatını kaybedenlerin anısına, 16 Nisan 2005 tarihinde “Tuna Nehri Kıyısındaki Ayakkabılar” anıtı dikilmiştir. Film yönetmeni Can Togay ve heykeltıraş Gyula Pauer tarafından hayata geçirilen anıt yere sabitlenmiş ve Tuna Nehri’ne doğru bakan 60 çift demir ayakkabıdan oluşmaktadır. Farklı tarz ve boyutlardaki küçük veya büyük ayakkabıların olması erkek, kadın ve çocukları temsil etmekte yani kimsenin güvende olmadığını işaret etmektedir. Bugün anıtı ziyaret edenler tarafından ayakkabıların içine mumlar yerleştiriliyor ve çiçekler, oyuncaklar bırakılıyor. Anıtta yer alan plakette şöyle yazar: “1944-45’te Demir Haç Partisi milisleri tarafında Tuna’ya atılan kurbanların anısına 16 Nisan 2005’te yapılmıştır.”