Bir Doğa Olayı Olan Kasırgalar Teknoloji ve Bilim ile Durdurulabilir mi?

İlk kasırga durdurma çalışması General Electric tarafından yapıldı. Tam 100 sayfalık bir araştırma raporuyla desteklenmiş olan bu projeyi gerçekleştirmek üzere 13 Ekim 1947’de bir uçak havalandı ve direkt olarak Cape Sable kasırgasına doğru ilerledi. Uçak, kasırganın üzerine teknik adına "bulut tohumlama" denilen bir yöntemle, 82 kg kuru buz boşalttı. Fakat beklenilmediği bir şekilde ertesi gün kasırganın yönü istenmeyen bir biçimde değişti ve Georgia’daki Savannah kenti kasırga içerisinde kaldı. Georgia'lı bir çok insan buna bulut tohumlama işleminin sebep olduğunu düşünerek General Electric'e davalar açmaya başladı, Bu tür denemelere de bu istenilmeyen sonuçtan ötürü bir süre ara verildi.

Bulut tohumlama yöntemiyle kasırgayı durdurma deneyinin temelinde kasırganın göz duvarının etrafında yeni göz duvarları oluşturma fikri vardı. Bunun için de gümüş iyodürle tohumlama yapıldı. Gelgelelim 1963’te Beulah Kasırgası’nda bu yöntem kullanıldıktan sonra göz duvarı kayboldu ve rüzgarın hızı %20 civarında yavaşladı. 1963’den 1972’ye kadar bir kaç kasırganın daha hızında bu yöntemler kullanıldıktan sonra %18 ile %31 arasında yavaşlama olduğu gözlemlendi ancak bulutlama yöntemi nedeniyle kasırgaların yavaşladığı henüz kesin kanıtlarla ispat edilebilmiş değildir. Dolayısıyla bu deney bir hipotezden ibarettir. İşte bu sebeple Stormfury projesi de 1983’de iptal edildi. 

Bu (bana göre) saçma fikir 1960’lı yıllardan beri bazı insanlar tarafından ciddi ciddi savunuluyor. Jack Reed adında bir meteorolog kasırgaların gözüne suyun altından bir denizaltı gönderme fikrini ortaya atmış. Tam fırtınanın gözünün altındayken kasırganın şiddetine göre bir kaç tane hidrojen bombası aynı anda atılırsa oluşacak sıcak hava dalgası stratosfere doğru yükselirken etrafındaki havayı da ısıtacağı ve dağıtacağı için rüzgarın şiddetini keseceği düşünülmüştü. Reed’in hesaplamalarına göre 20 megatonluk bir patlama rüzgarın hızını yarı yarıya azaltacaktı. Diğer bilim insanlarıysa kasırganın gücünü azaltabilmek için 20 dakikada bir 10 megatonluk bomba atmak gerektiğini hesaplamışlardı ancak o yıllarda pek kimse bu bombalar nasıl olsa okyanusun ortasında patlatılacak diye pek de karşı çıkmış değildir ama oluşacak radyoaktif maddelerin fırtınanın etkisiyle dünyanın dört bir tarafını binlerce yıl boyunca harap edeceğini çok iyi biliyoruz. Dolayısıyla dünyanın bu yöntemi kabul etmesi kesinlikle beklenemez.

Eskiden denizciler denizi sakinleştirmek için ona yağ dökerlermiş. Bundan ilham alan araştırmacılar “sandöviç modeli” adını verdikleri bir matematiksel modelle denizle hava arasına bir katman yerleştirme fikrine neden olmasın? dediler. Bu katman dalgalarla havada asılı kalan su damlacıklarının oluşmasını engelleyebilir ve dolayısıyla kasırgaların ihtiyaç duyduğu nemi yok eder. Ancak böyle bir katmanı zararsız yağlarla oluştursanız bile denizdeki yaşama ne olacağı tahmin edilemiyor. Kasırgayı engellerken denizdeki canlı yaşamını yok etme riski de oldukça çok yüksek. Göz yaparken kaş çıkarmamak adına tabiki bu uygulamadan da anında vazgeçilmiş.

Aramızda bir kasırganın ortasına uçakla dalabilecek olan var mı bilmiyorum. Ancak kasırganın gözüne süpersonik, yani sesten hızlı uçan bir uçak gönderirseniz "kasırga durdurulabilir fikri" bir profesör ve ekibi tarafından ileri sürüldü ve patenti de alındı. Bu uçakların oluşturacağı sonik patlamanın kasırganın yukarı hareket eden sıcak hava akımını yok edeceği ileri sürüldü. Mach 1.5 hızında uçan iki F-4 jet uçağıyla tipik bir kasırganın yok edilebileceği düşündü. Meteorologlar, kasırgaların yarattığı rüzgar enerjisini 1.3 x 1017 Joules/gün bir başka deyişle 1.5 x 1012 Watt olarak hesaplıyor. Bu dünyada bir günde üretilen enerjinin yarısının, tek bir kasırga tarafından üretilmesi demek. Böyle bir enerjinin iki F-4 uçağıyla dağıtabileceği iddiası doğal olarak bilim dünyası tarafından pek kabul göremedi. Bir kasırganın gözüne sesten hızlı uçak dile dalma fikrine de kimse "ben yaparım" demedi de zaten doğal olarak.

Denizin üstünde sıcak, altında da soğuk su var. Bu ikisini karıştırırsak ne olur? Yüzeydeki su biraz soğur. Tabi denizi karıştırmak o kadar kolay değil. Çok büyük bir enerjiye ihtiyaç var. Bu enerjiyi de dalgalardan sağlarsanız ortaya “Salter Sink” projesi çıkar. Dalgalarla çalışan bir deniz pompası bu. Çevresindeki sarı çerçeve, dalgalardan gelen enerjiyle, yüzeydeki sıcak suyu 200 metre dipteki soğuk suya pompalıyor. Kasırgaların oluşmasını engellemek için denize bunlardan binlercesini yerleştirmek gerekiyor. Bu da henüz ekonomik olarak pek mümkün değil. Bir de gemilerin güzergahlarındaki bu pompalar yüzünden ekstra bir dikkat etmesi gerekecek vs. Fırtanın gelip vurup gitmesi daha ucuza mal edilebilir.

İlk okuyuşta sanki kulağa 200-300 yıllık bir fikirmiş gibi gelebilir. O kadar yabani ve dünyanın sonunu getirmeye odaklı bir fikir ki. Ben ilk okuduğumda nasıl olabilir ya? demiştim. Siz de biraz sonra okurken bana hak vereceksiniz. 

2015 yılında iklim mühendislerinin yaptığı bir bilimsel araştırmaya göre eğer dünyanın atmosferine yüklü miktarda sülfat gazları pompalarsak dünyaya bir çeşit güneş gözlüğü takmış oluruz ve dolayısıyla kasırgaların oluşmasını önlemek için okyanusları soğutmuş oluruz. Böylelikle önümüzdeki 50 yıl içinde kasırgaların sayısı da yarı yarıya azalabilir. Bunun için ne kadar mı pompalamak lazım? Tam olarak 10 milyar ton. Tipik bir volkan patlamasından 10 kat daha fazla. Yani 10 volkanın aynı anda tam güçle patlaması kadar sülfat salmak demek bu atmosfere. Bu araştırmanın bir delili de var. 1914 ve 1983 yılları en az kasırganın görüldüğü yıllar. 1912’de Alaska’da ve 1982’de Meksika’da yanardağ patlamaları meydana gelmiş. Yani bir felaket başka bir felaketi önlemiş de diyebiliriz. Atmosfere gaz pompalama fikri okyanusları gerçekten de soğutup kasırgaların sayısını ve gücünü azaltabilir. Ancak bu kez de Afrika sahillerindeki kuraklığı arttırabilir ya da Asya’daki muson rüzgarlarının da önünü kesebilir. Yani insanoğlu rahatını bozmasın diye kasırgaları durdururken yersiz yurtsuz kalabilirdi.